در ماه مبارک رمضان روزه بر همه مسلمانان واجب است. علاوه بر روزه انجام اعمالی مثل افطاری دادن و خواندن دعاهای مستحبی بسیاری در این ماه سفارش شده است.
دعاهای روزها و شب های ماه رمضان:
- برای هر روز ماه مبارک رمضان دعایی مخصوص آن روز ذکر شده است. این دعاها که به فرموده پیامبر اکرم(ص) دارای فضیلت و ثواب بسیاری است، معمولا بعد از نماز خوانده می شوند.
- دعای یا علی و یا عظیم: دعای یا علی و یا عظیم دعای مشهوری است که در لحظات افطار و نمازهای روزانه ماه رمضان خوانده می شود.
- دعای هر شب ماه رمضان: این دعا در شب های ماه رمضان خوانده می شود: اللَّهُمَّ رَبَّ شَهْرِ رَمَضَانَ الَّذِی أَنْزَلْتَ فِیهِ الْقُرْآنَ...
- دعای بعد از هر نماز: حضرت محمد(ص) فرمود، هر که این دعا را در ماه رمضان بعد از هر نماز واجبى بخواند حق تعالى گناهان او را تا روز قیامت بیامرزد و دعا این است : اللَّهُمَّ أَدْخِلْ عَلَى أَهْلِ الْقُبُورِ السُّرُورَ ... .
- دعای ابوحمزه ثمالی: دعای شورانگیز ابوحمزه ثمالی مربوط به امام سجاد(ع) است که یکی از یاران نزدیک ایشان به نام ابوحمزه ثمالی این دعا را از ایشان نقل کرده و به همین دلیل این دعا به اسم او شهرت پیدا کرده است. امام سجاد(ع) در سحرهای ماه رمضان این دعا را می خواندند.
- دعای افتتاح: دعای افتتاح توسط یکی از نائبان خاص امام زمان(عج) به نام محمد بن عثمان نقل شده است. در متن این دعا به مفاهیم خدا شناسی و ستایش خداوند و صفات او پرداخته شده و شامل سه اصل توحید، نبوت و امامت است. این دعا در شب های ماه مبارک رمضان خوانده می شود.
- به معنی خدایا برای تو روزه گرفتم،و بر خوان تو افطار کردم، و بر تو تکیه نمودم.
- و دیگری دعایی که حضرت علی(ع) موقع افطار آن را می خواند: بِسْمِ اللَّهِ اللَّهُمَّ لَکَ صُمْنَا وَ عَلَی رِزْقِکَ أَفْطَرْنَا فَتَقَبَّلْ [فَتَقَبَّلْهُ] مِنَّا إِنَّکَ أَنْتَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ.
- به معنی، به نام خدا، خدایا برای تو روزه گرفتیم، و بر روزی تو افطار کردیم، خدایا از ما بپذیر،که تو شنوا و دانایی.
دعای سحر و افطار
- دعای سحر: از حضرت امام رضا(ع) نقل شده که امام باقر(ع) این دعای عظیم الشان را در سحرهای ماه رمضان تلاوت می نمود. این دعا با جمله اللهم انی اسئلک من بهائک...شروع می شود.
- دعای افطار: در لحظات ملکوتی اذان مغرب و افطار دعاهای بسیاری سفارش شده است، از جمله اللَّهُمَّ لَکَ صُمْتُ وَ عَلَی رِزْقِکَ أَفْطَرْتُ وَ عَلَیْکَ تَوَکَّلْتُ.
دعاهای مخصوص شبهای قدر
شب قدر شب نزول قرآن است، پیامبر اکرم(ص) و ائمه معصومین برای این شب اعمال و دعاهایی را سفارش نموده اند، که در ادامه به دعاهای مشترک این شب ها می پردازیم:
خواندن دعای جوشن کبیر در این سه شب سفارش شده است. جبرئیل این دعا را به پیامبراعظم(ص) آموخت و خواندن آن جز اعمال ویژه شبهای قدر است. دعای جوشن کبیر شامل ۱۰۰۱ نام خداوند است. در واقع این دعا از ۱۰۰ فراز تشکیل شده و در هر فراز ۱۰ نام خداوند آمده است.
کتاب قرآن را گشوده و مقابل خود می گذارند و این دعا را می خوانند: اَللّهُمَّ اِنّی اَسئَلکَ بِکِتابِکَ المُنزَلِ وَ مـا فیهِ اسمُکَ الاَکبَرُ و اَسماؤُکَ الحُسنی وَ مـا یُخافُ وَ یُرجی اَن تَجعَلَنی مِن عُتَقائِکَ مِنَ النّار. وسپس هر حاجتی که دارند از خداوند طلب می کنند.
دعای شب قدر برای قرآن به سر گرفتن: کتاب قرآن را روی سر می گذارند و می گویند: اَللّهمَّ بِحَقِّ هذاالقُرآنِ وَ بِحَقِّ مَن اَرسَلتَه بِه وَ بِحَقِ کُلِّ مومنٍ مَدَحتَه ُ فیهِ وَ بِحَقِّکَ عَلَیهِم فلا اَحَدَ اَعرَفُبِ بِحَقِّکَ مِنکَ. و بعد از آن ده مرتبه این ذکرها را می خوانند: بِکَ یا الله، بِمُحَمَّدٍ، بِعلیٍّ، بِفاطِمَةَ، بِالحَسَنِ، بِالحُسَینِ، بِعلیّ بنِ الحُسین، بِمُحَمَّدِ بنِ عَلِیٍّ، بِجَعفَر بنِ مُحَمَّدٍ، بِموُسی بنِ جَعفَرٍ، بِعلیِّ بنِ مُوسی، بِمُحَمَّدِ بنِ عَلِیٍّ، بِعَلِیِّ بنِ مُحَمَّدٍ، بِالحَسَنِ بنِ عَلِیٍّ، بِالحُجَّةِ.
خواندن دعای «اللَّهُمَّ إِنِّی أَمْسَیْتُ لَکَ عَبْدا دَاخِرا لا أَمْلِکُ لِنَفْسِی...» نیز در شب های قدر توصیه شده است.
دعای هنگام رویت هلال ماه:
- حضرت محمد(ص) در هنگام رویت هلال ماه رمضان، روی مبارک خود را به سمت قبله می کردند و این دعا را می خواندند: اللَّهُمَّ أَهِلَّهُ عَلَینَا بِالْأَمْنِ وَ الْإِیمَانِ وَ السَّلامَةِ وَ الْإِسْلامِ....
- امام صادق(ع) فرمودند که هنگامی که هلال ماه رمضان را مشاهده کردید این دعا را بخوانید: اللَّهُمَّ قَدْ حَضَرَ شَهْرُ رَمَضَانَ وَ قَدِ افْتَرَضْتَ عَلَیْنَا صِیَامَهُ وَ أَنْزَلْتَ فِیهِ الْقُرْآنَ.....
- در هنگام دیدن هلال ماه مبارک رمضان دعای چهل و سوم کتاب صحیفه کامله سجادیه نیز خوانده می شود.